SEREN:
Denizcilikte; yelkenli gemilerde direkler üzerinde dört köşe yelken açmak ve işaret kaldırmak için direğe yatay olarak bağlanan, uçları ince gönder,
Mimarlıkta; kapılarda menteşe ve kilidin takıldığı düşey konumdaki kalın parça.
Halk dilinde; Trabzon'da eskiden köylerde, fare girmesin diye dört direk dikilerek ahşap olarak yapılan ve içinde mısır, arpa gibi tahılların saklandığı bir çeşit kulübe (Vikipedi),
Tahtacılarda ise; tabak - çanak konan raf, çanaklık anlamına geliyor.
Arı serenlerinin mimari biçimlenişi birçok araştırmada antik
unsurlara (Likya mezar anıtları) dayandırılsa da; biçimsel benzerlik üzerinden kurgulanan bu durumun pek
de gerçekçi olmadığı görülmektedir. Araştırmamızda biçimsel, yerel ve sözel kaynaklara dayanarak daha önce
literatürde yer almayan mimari belgeleme çalışmalarının yapılması amaçlanmıştır. Bu kapsamda daha önceki
çalışmalarda yer alan biçimsel benzerlik tespitinin doğru olmadığı ve bu biçimlenişin yerel kültürün mimari bir
unsuru olduğunu vurgulamak araştırmanın hedeflerindendir. Kurgulanan yöntemde; literatüre ilişkin bilgi ve
belge toplama süreci gerçekleştirilmiş, etimolojik açıdan “seren” kelimesine ilişkin bilgiler toplanmış ve değerlendirilmiş,
daha sonra çalışma alanına gidilerek arı serenlerine ilişkin belgeleme çalışmaları (görüşme, rölöve
ve fotoğraf) yapılmış ve mimari biçimleniş bu veriler ışığında değerlendirilmiştir. Araştırmamız sonucunda arı
sereni mimari biçimlenişinin ihtiyaçları karşılamak için yere özgü olarak ortaya çıktığı, Likya mezar anıtlarına
benzerliğin objektif bilimsel temellere dayandırılmadığı tespiti yapılmıştır. Ayrıca arı sereni yapım geleneğinin
1960’lı yıllarda bittiği bu işle uğraşan yapı ustalarının kalmadığı görülmüştür.
Arılar için bir çeşit sığınak işlevi gören ve yörede doğal kara kovanların
adı olarak kullanılan “seren”, taş ve ahşap(ardıç ağacı) yapı malzemesiyle inşa
edilen, üç-dört metre yüksekliğinde dikdörtgen biçimli yapılardır. Çatısı ahşap
malzeme ile inşa edilen serenin saçak kısımları, başta ayı olmak üzere vahşi
hayvanların çatıya çıkmasını engellemek amacıyla uzun tutulmuştur. Çatı üzerine
dizilen ve yapının asıl fonksiyonunu üstlenen “kara kovan”lar, ardıç ağaçlarının
gövdesi oyularak yapılır. Serenlerin inşası sırasında kullanılan ahşap malzemenin
dış cephedeki kısımlarında bırakılan çıkıntılar, çatıya çıkmada merdiven işlevi
görür. Çalışmalarla ilgili olarak Elmalı Belediyesi Anadolu'nun yüzlerce yıllık tarihi ve kültür değer olan serenlerin tamamını yaşama döndürmeye, seren balını Elmalı'nın bir markası haline getirmeye çalışmaktadır. Serenler, tam anlamıyla işler hale gelinde UNESCO Dünya Kültür Mirası'na aday gösterilebilinir.